Misją Instytutu jest dzialalność naukowo-badawcza prowadząca do nowych rozwiązań technicznych i organizacyjnych użytecznych w kształtowaniu warunków pracy zgodnych z zasadami bezpieczeństwa pracy i ergonomii oraz ustalanie podstaw naukowych do właściwego ukierunkowywania polityki społeczno-ekonomicznej państwa w tym zakresie.
Obciążenia mięśni operatorów podczas obsługi maszyn ręcznych
Aby stwierdzić, jakie jest rzeczywiste obciążenie poszczególnych mięśni, można przeprowadzić test maksymalnie aktywujący każdy z nich. Uzyskiwano w ten sposób maksymalną wartość amplitudy sy-gnału EMG (elektromiografia) od poszczególnych mięśni, odpowiadającą wartości maksymalnego na-pięcia mięśnia MVC (ang. maximum voluntary contraction). Napięcie poszczególnych mięśni podczas obsługi maszyn ręcznych (wartość amplitudy sygnału EMG) odniesione do odpowiednich wartości MVC umożliwia określenie obciążenia mięśni wyrażone w % MVC [4].
Mięśnie operatorów najbardziej obciążone podczas obsługi maszyn ręcznych
Stosując w pracy maszyny ręczne, należy liczyć się ze szczególnym obciążeniem wybranych mięśni przedramienia, ramienia i obręczy barkowej (rys. 2). Generowany przez maszyny ręczne moment obrotowy, w zależności od pozycji przyjmowanej przez operatorów podczas pracy, może stanowić szczególne zagrożenie dla następujących mięśni:
Rys. 2. Położenie wybranych mięśni przedramienia, ramienia i obręczy barkowej odpowiedzialnych za realizację różnych funkcji podczas obsługi maszyny ręcznej (zielone punkty oznaczają miejsca przyczepu elektrod EMG podczas badań ich obciążenia)
Podczas wykonywania pracy maszyną ręczną obciążenie mięśni ramienia i obręczy barkowej wynika ze spełniania przez nie różnych funkcji (tablica 2).
Tablica 2. Funkcje mięśni podczas obsługi maszyn ręcznych
Podstawowe funkcje spełniane podczas obsługi maszyny ręcznej |
Nazwa mięśni |
Utrzymanie kończyny górnej w ustalonej pozycji |
Czworoboczny i naramienny |
Utrzymanie maszyny w określonym ustawieniu (pionowym, poziomym) |
Dwugłowy ramienia oraz zginacz promieniowy nadgarstka |
Włączanie maszyny |
Zginacz promieniowy nadgarstka |
Różne aspekty obsługi maszyn ręcznych mają wpływ na obciążenie ww. mięśni, co przedstawiono w tablicy 3.
Tablica 3. Aspekty obsługi maszyn ręcznych mające wpływ na obciążenie mięśni ramienia i obręczy barkowej
Rodzaj aspektu |
Wpływ aspektu obsługi na obciążenie mięśni |
Badana grupa operatorów |
Sposób trzymania maszyny ręcznej |
W przypadku trzymania szlifierki prostej za obudowę średnie obciążenie mięśni nie przekraczało 30% MVC, przy momencie obciążającym wynoszącym 8 Nm. O wiele bardziej korzystna dla operatorów jest praca maszynami trzymanymi oburącz za uchwyty (w porównaniu z pracą maszyną trzymaną oburącz za obudowę). Występuje wtedy mniejsze średnie obciążenie mięśni przy większym momencie obciążającym wynoszącym 10 Nm. Obciążenie wybranych mięśni zmniejsza się nawet o 60%. Jeśli jest to możliwe, należy oburęcznie trzymać maszynę za dwa uchwyty (np. w przypadku wiertarki z mocowanym drugim uchwytem) ze względu na znaczące zmniejszenie obciążenia mięśni dochodzące nawet do 80% przy momencie obciążającym 10 Nm |
Operatorzy w wieku 20–30 lat |
Ustawienie maszyny ręcznej podczas pracy |
Ustawienie maszyny ręcznej zależy od rodzaju pracy. Rozpatrując dwa podstawowe położenia pracy maszyn ręcznych: (1) poziome i (2) pionowe, można stwierdzić znaczący wzrost obciążenia mięśni, które np. w przypadku ustawienia (1) jednoręcznie trzymanej wiertarki elektrycznej (moment obciążający 10 Nm) dochodzi do 100% |
Operatorzy w wieku 20–30 lat |
Wartość momentu obciążającego |
Maszyny ręczne generują różne momenty obciążające kończyny górne operatorów, co ma związek z zastosowaniem różnych rozwiązań technicznych (moc silnika, sprzęgła przeciążeniowe, budowa maszyny i jej uchwytów). Nie zawsze te rozwiązania będą ograniczały wartość tych momentów do kilkunastu Nm, a przez to możliwe jest występowanie momentów, które według norm mogą mieć kilkukrotnie wyższe wartości. Porównując obciążenie mięśni występujące przy momentach 10 Nm i 50 Nm generowanych przez maszynę trzymaną oburęcznie za uchwyty (w taki sposób jak wiertarkę) dla wybranych mięśni, zaobserwowano sześciokrotny jego wzrost (obciążenie przy 50 Nm dochodziło do 65% MVC) |
Operatorzy w wieku 20–30 lat |
Wiek operatorów |
Wraz z wiekiem zmniejsza się siła mięśniowa operatorów maszyn ręcznych. Skutkiem tych zmian jest większe obciążenie układu mięśniowo-szkieletowego starszych operatorów (w porównaniu z młodszymi operatorami) powstające przy określonym momencie obrotowym przenoszonym na ich kończyny górne. Różnice obciążenia mięśni między grupą osób starszych a młodszych w zdecydowanej większości przypadków obsługi maszyn ręcznych są istotne. Analizując procentowe wartości różnic średniego obciążenia między badanymi grupami osób starszych a młodszych, można stwierdzić, że były one większe nawet o 70% w grupie starszych osób |
Operatorzy w wieku: 60÷67 oraz 20÷30 lat |
Ostatnio udostępnione tematy
w BHP-Info: